فرهنگ پایداری و آموزش آن به نوجوانان: تحلیل محتوای کتب درسی علوم انسانی دوره متوسطه (90-1389)

مساله تداوم انقلاب اسلامی با فرهنگ پایداری گره خورده است. تحقیق حاضر به توصیف آموزش فرهنگ پایداری به نوجوانان در کتاب های درسی علوم انسانی مقطع دبیرستان (سال تحصیلی 90-1389) پرداخته است. این تحقیق به کمک مطالعات کتاب خانه ای و فن تحلیل محتوا تلاش کرده است به دو سوال پاسخ دهد: شاخصه های فرهنگ پایداری کدام اند؟ وضعیت موجود آموزش این شاخصه ها در کتاب های درسی یاد شده چگونه است؟ برای دست یابی به شاخصه های فرهنگ پایداری، ضمن مرور پژوهش های مرتبط، اندیشه بنیان گذار انقلاب اسلامی، امام خمینی مبنا قرار گرفت. هم چنین علاوه بر مبانی فقهی و قرآنی فرهنگ پایداری، مفاهیم اسلامی نزدیک و مشابه آن نظیر دفاع، جهاد و شهادت نیز بررسی شدند. فرهنگ پایداری در اندیشه امام، لزوما به معنای جنگ و خون ریزی نیست؛ بلکه بر مبنای پایداری در حفظ نظام اسلامی معنا می یابد. پس از استخراج 12 شاخصه فرهنگ پایداری، به منظور پاسخ به سوال دوم، چهارچوب مفهومی پایان نامه با پرداختن به مفاهیم آموزش، نوجوانی و کتاب های درسی در نظام آموزش و پرورش تقویت شد. در این میان، همراه با استفاده از منابع غربی، نگاه اسلامی به موضوعات مورد بحث، مغفول واقع نشد. هم چنین با تکیه بر نظریه هنجاری رسانه های جمعی، بر لزوم آموزش فرهنگ پایداری در کتاب های درسی تاکید شد. در تحلیل محتوا، جمعیت آماری (متشکل از کتاب های تاریخ، آمادگی دفاعی، تعلیمات دینی و قرآن، جامعه شناسی و ادبیات فارسی) سرشماری شد. واحد ثبت در این پژوهش، مضمون و واحد زمینه، بند قرار گرفت. با کدگذاری 12 مقوله مستخرج از اندیشه امام خمینی، فروانی آن ها به کمک آمار توصیفی تحلیل شد. در نتایج مشخص شد که آموزش بیش تر مقوله های فرهنگ پایداری مورد غفلت و کم توجهی قرار گرفته است. ناگفته نماند مقوله های ناظر به اهمیت و وجوب فرهنگ پایداری فراوانی بیش تری داشتند. هم چنین برخی کتاب ها و درس ها نظیر جامعه شناسی و ادبیات فارسی، در مقایسه با آمادگی دفاعی سهم کم تری در پرداختن به آموزش فرهنگ پایداری داشته اند.